Chắc hẳn bạn đã từng nghe đến thể loại tranh “đánh lừa thị giác” rồi, đó là tranh vẽ lợi dụng những nguyên lý quang học để tạo ra ảo ảnh thị giác, khiến mắt ta cảm nhận sai lầm về hình ảnh (nhầm lẫn về màu sắc, không gian, thấy hình vẽ như đang chuyển động...). Hôm nay, chúng ta hãy cùng tìm hiểu một loại tranh vẽ bắt nguồn từ tranh ảo giác và cũng “hại não” không kém - đó là tranh biến hóa.

Trong các bức tranh này, họa sĩ đã sử dụng kỹ thuật vẽ chồng hoặc đan cài nhiều hình ảnh, khiến người xem hình dung một bức vẽ theo những cách khác nhau. Ta gọi đó là nghệ thuật biến hóa (metamorphic art).

Tranh biến hóa bao gồm 2 phần chính: phần “hiện” và phần “ẩn”. Chúng được lồng ghép với nhau một cách hài hòa, chứ không đơn thuần là ghép những hình nhỏ thành hình lớn như tranh mosaic.

Tranh metamorphic giống như một bài test về độ tinh mắt của người xem.

Hàng cột đá hay đoàn thuyền đang căng buồm giữa biển?

Thông thường bạn sẽ dễ dàng nhận ra phần “hiện” chỉ qua một cái nhìn, bởi chúng thường được vẽ lớn hơn, hình khối rõ ràng và màu sắc nổi bật hơn nhằm gây ấn tượng mạnh với mắt.

Ngược lại, phần “ẩn” sẽ được vẽ mờ nhạt hoặc trừu tượng hơn. Để nhìn ra phần này bạn phải tìm những chi tiết nhỏ nhặt, hoặc bỏ qua chi tiết và nhìn tổng thể bức tranh, có thể nheo mắt lại hoặc đưa hình ra xa một chút.

Cô gái bí ẩn sau những cành cây.

Một thiếu nữ đội chiếc mũ ruy băng, hay một bà lão già nua mũi khoằm, cằm nhọn?

Họa sĩ người Mexico - Octavio Ocampo là người đưa ra khái niệm “tranh biến hóa” lần đầu tiên vào cuối thế kỷ 20. Đến nay, ông vẫn là một tài năng hiếm có trong thể loại này với nhiều bức tranh biến hóa đạt tới trình độ mẫu mực. Không chỉ “biến hóa” tài tình, tranh của Octavio Ocampo còn kết hợp vừa đủ giữa hai yếu tố thực - ảo, càng nhìn kỹ càng phát hiện nhiều chi tiết được “giấu đi” tinh tế.

Thoạt nhìn, đây là bức tranh về hai nghệ sĩ Mexico đang đàn hát, song nhìn tổng thể, bạn có thấy hình ảnh hai ông bà lão đang nhìn nhau không? Để ý hơn chút, ở phần tai ông lão có một cô gái lấp ló sau cánh cửa và giữa hai khuôn mặt là một chiếc ly.

Bức vẽ lấy ý tưởng từ tiểu thuyết Don Quixote với rất nhiều khuôn mặt ẩn.

Bạn nhìn thấy gì khi kết hợp vùng ánh sáng, tấm rèm và cô gái.

Một bức tranh biến hóa thường gây ấn tượng nhất khi nó đơn giản nhưng gợi hình, hoặc phức tạp và lồng nhiều chi tiết ẩn. Do tính ẩn - hiện và nét thần bí đặc trưng, tranh biến hóa thường khiến người xem tò mò, thán phục, đôi khi là sợ hãi. Ta thường bắt gặp những bức tranh theo chủ đề tôn giáo được vẽ theo phong cách này.

Một nghệ sĩ đang hát ca ngợi người yêu hay chiếc đầu lâu đang hướng thẳng về phía chúng ta?

Sự giận dữ của trời đất hòa với nỗi sợ hãi của con người trong cuộc hành quyết Chúa Jesus.

Thần Shiva cùng các vị thần khác trong Ấn Độ giáo.

Giống như tranh ảo giác, tranh biến hóa cũng lợi dụng một số quy luật thị giác. Tri giác con người chịu ảnh hưởng bởi kinh nghiệm. Chúng ta nhận diện mọi sự vật xung quanh không chỉ bằng mắt mà bằng cả não bộ (trí nhớ), điều này lý giải vì sao ta có thể nhận ra một sự vật ngay cả khi không nhìn thấy toàn bộ vật đó. Ngoài ra, màu sắc cũng giúp tạo hiệu ứng đánh lừa bởi mắt người dễ dàng bị thu hút bởi những gam màu sáng hơn.

Theo Kenh14