Có phải công nghệ đang ngày càng khiến con người cô đơn và buồn chán hơn?

Có phải Facebook đang khiến cho con người cô đơn hơn hay không? Còn việc tra Google khiến chúng ta ngu ngốc hơn? Văn hóa tự sướng thì khiến con người trở nên ích kỷ? Công nghệ rõ ràng đang thay đổi cuộc sống của chúng ta, không chỉ từ bên ngoài nhìn vào, mà tới cả những cảm xúc sâu sắc trong nội tâm.

Trong cuốn sách "Buồn chán, cô đơn, tức giận, ngu ngốc: Sự biến chuyển của cảm xúc dưới thời đại công nghệ, từ Telegraph tới Twitter", tác giả Susan K. Matt, một nhà sử học văn hóa tại Đại học Weber, Hoa Kỳ đã cố gắng trả lời những câu hỏi ấy.

Susan Matt đã khảo sát lại những bức thư, hồi ký và nhật ký của người Mỹ sống trong thế kỷ 19 và 20 để hiểu về cuộc sống nội tâm của họ.

Bà phát hiện rằng trong quá khứ, con người, mà cụ thể ở đây là người Mỹ không hề buồn chán. Họ chấp nhận sự cô đơn, coi đó là một phần cuộc sống, thậm chí còn tìm kiếm được những sáng tạo từ trạng thái cô độc một mình.

Nhưng con người trong thế kỷ 21 thì ngược lại, tính siêu kết nối của công nghệ, đặc biệt là mạng xã hội đã khiến chúng ta bất ngờ và sợ hãi sự cô đơn. Công nghệ cũng tạo ra những cảm xúc rất mới mà chỉ con người ở thời đại này mới có, ví dụ như áp lực phải đánh bóng bản thân trên mạng xã hội, thể hiện ra bên ngoài một "cái tôi của thời đại mới".

Khi mọi người đăng nhập vào mạng xã hội, họ tự động nghĩ rằng mình nên đi bộ ra một quảng trường online, ở đó, họ phải cho tất cả mọi người thấy những gì tốt đẹp nhất của mình. Vậy thì rốt cuộc, con người đang làm chủ công nghệ hay công nghệ đang điều khiển ngược lại chúng ta?

Dưới đây là bài phỏng vấn rất dài của Sean Illing, một phóng viên trang Vox, với Susan Matt về cuốn sách mới của bà. 

Chúng tôi tin rằng từ bài phỏng vấn này, bạn đọc có thể tìm thấy cho mình một số ý tưởng thú vị, để giải thích cho những cảm xúc mà chỉ bạn mới có trong thời đại này, những gì mà ông bà chúng ta trước thế kỷ 21 không hề có được, và cả những gì ông bà chúng ta từng có nhưng thế hệ trẻ ngày nay đã đánh mất khi cắm đầu vào điện thoại:

Sean Illing

Tôi muốn bắt đầu bằng câu hỏi về những người tham gia vào nghiên cứu của bà - cả những người bà mới phỏng vấn ở thời đại bây giờ, và những người viết hồi ký và nhật ký từ thế kỷ 18 và 19.

Liệu có phải chúng ta đang có một mặt cắt rộng trên mặt bằng dân số? Những người này có trở thành đại diện cho một tập hợp dân số rộng hơn? Hay đó là một tập nhân khẩu học hẹp hơn mà bà có ý định nhìn vào?

Susan J. Matt

Chắc chắn, chúng tôi hướng đến việc cố gắng tập hợp một mẫu nghiên cứu rộng nhất có thể những cá nhân trong thế kỷ 19 và 20, cũng như các trạng thái cảm xúc của họ. Nhưng tất nhiên, những người đã viết và để lại nhật ký hoặc hồi ký có phần phụ thuộc vào tầng lớp xã hội và khả năng đọc viết của họ.

Nhưng chúng tôi đã cố gắng vượt qua điều đó, ví dụ như chúng tôi đọc hồi ký của những người nô lệ, khi họ nói về sự cô đơn bên cạnh rất nhiều vấn đề khác mà người nô lệ phải đối mặt trong xã hội nô lệ. Chúng tôi đã tiếp cận tới những người công nhân làm việc trong nhà máy khi họ cảm thấy buồn chán, cũng như cả khoảnh khắc những thợ đào vàng nhận được bức thư đầu tiên gửi cho mình.

Còn trong thế kỷ 21, nếu [bạn lo ngại] những trải nghiệm được người Mỹ kể lại có thể bị sai lệch bởi tầng lớp trung lưu da trắng, thì thực tế là khoảng 20% những người chúng tôi phỏng vấn là người Mỹ gốc Phi, người Mỹ gốc Á hoặc Latinh.

Chúng tôi cũng đã cố gắng đa dạng hóa mẫu nghiên cứu từ địa vị xã hội người phỏng vấn cho đến độ tuổi của họ trải rộng trong khoảng 18-87. Chúng tôi đã phỏng vấn những người lái xe tải, có cả những nhà thơ, những y tá và những người đã về hưu.

Chúng tôi không thể nói rằng tất cả mọi người Mỹ đều đang trải nghiệm những gì chúng tôi mô tả, nhưng đó có vẻ là một phong cách cảm xúc chủ đạo nhất, là thứ mà chúng tôi đã nghiên cứu và phát hiện ra

Sean Illing

Trở lại quá khứ, sự buồn chán và cô đơn trong thế kỷ 18 và 19 được hiểu như thế nào?

Susan J. Matt

Đó là những cảm giác rất khác nhau. Từ "buồn chán" thậm chí chưa hề xuất hiện cho đến giữa thế kỷ 19. Khi mọi người trải qua những khoảnh khắc trống rỗng, họ mô tả chúng là buồn tẻ, đơn điệu hoặc tẻ nhạt. Buồn chán là một cảm giác chưa từng được con người biết đến.

Trong quá khứ, mọi người biết mình rồi sẽ cảm thấy trống rỗng không lúc này thì lúc khác, và họ chấp nhận chúng như một phần tất yếu trong cuộc sống con người. Điều đó không có nghĩa là họ thích những khoảnh khắc buồn tẻ, nhưng họ cũng không ngạc nhiên khi mình bị rơi vào những khoảng thời gian trống rỗng như vậy.

Trên thực tế, nhiều người còn nghĩ rằng Chúa đã bày ra một thế giới với sự buồn tẻ là một phần tất yếu.

Những người Mỹ sống ở thế kỷ 19 chấp nhận sự đơn điệu là một phần không thể tránh khỏi trong cuộc đời họ, cũng giống như vậy, họ chấp nhận cả sự cô đơn.

Cũng giống như ở thế kỷ 19, người Mỹ chấp nhận sự đơn điệu là điều không thể tránh khỏi, họ cũng chấp nhận luôn cả sự cô đơn - hay như họ gọi nó là "lonesomeness" (một mình và không có ai bên cạnh).

Cô đơn được coi là một phần vận mệnh đã được sắp đặt; họ cảm thấy khó chịu khi phải cô đơn nhưng cũng không bất ngờ vì nghĩ rằng tất cả mọi người sẽ đều phải trải nghiệm sự cô đơn vào một số khoảng thời gian nào đó trong cuộc đời mình.

Sean Illing

Nhưng làm thế nào để phân biệt sự buồn chán với sự cô đơn?

Susan J. Matt

Tôi nghĩ rằng ngày nay chúng ta thường gọi việc ở một mình là cô đơn. Nhưng trở lại thế kỷ 19, mọi người nói đó là sự cô độc (solitude). Mặc dù vậy, sự cô độc ấy thường được nhìn dưới ý nghĩa tích cực và cứu rỗi hơn.

Sự khác biệt về mặt ngôn từ đem đến cho trải nghiệm ở một mình những ý nghĩa và giá trị khác nhau. Nghiên cứu về lịch sử cảm xúc cho thấy, mặc dù chúng ta có thể sử dụng cùng một từ để miêu tả cảm xúc qua nhiều thế kỷ, nhưng ở các thời đại khác nhau, những từ này được đưa vào các nền văn hóa khác nhau cuối cùng lại mang những ý nghĩa rất khác nhau.

Kết quả là, các từ khác nhau miêu tả cảm giác khác nhau, ngay cả cùng một từ cũng có thể miêu tả các cảm giác rất khác nhau nữa. Không chỉ cảm giác của chúng ta bị ảnh hưởng bởi ngôn ngữ, mà ngôn ngữ chắc chắn cũng ảnh hưởng đến cách chúng ta nghĩ về cảm giác của chúng ta.

Sean Illing

Vậy là trong hầu hết lịch sử loài người, sự cô đơn hay buồn chán đã là những khoảng khắc được chấp nhận trong đời người. Nhưng bây giờ, chúng ta không bao giờ phải cô đơn nữa; chúng ta lúc nào cũng có thể cắm đầu vào thứ gì đó và đánh lạc hướng bản thân khỏi những gì đang xảy ra ngay trước mặt. Đó dường như là một sự thay đổi lớn trong ý thức.

Susan J. Matt

Đúng vậy. Sự nổi lên của điện thoại thông minh nghĩa là con người đã có được một người bạn đồng hành liên tục - hoặc ít nhất là một lời hứa về sự đồng hành liên tục. Không phải lúc nào chúng ta cũng tìm thấy một thứ gì đó như điện thoại di động, thứ luôn ở bên chúng ta.

Chiếc điện thoại vẫy gọi chúng ta với lời hứa cung cấp cho chúng ta sự phấn khích, những hoạt động giải trí tức thời và đa dạng. Nhưng điện thoại di động cũng không phải là công nghệ đầu tiên mà mọi người tìm đến để giải tỏa sự buồn chán và cô đơn.

Sean Illing

Bà có thể cho tôi một ví dụ được không?

Susan J. Matt

Chắc chắn rồi: đài phát thanh. Chúng tôi phát hiện ra nhiều người sống ở thập niên 1920 và 1930 cũng từng nghĩ đài phát thanh đang thay đổi cuộc sống và thời đại của họ. "Nhờ đài phát thanh, tôi không phải ngồi cô độc một mình trong nhà nữa", đó là những gì chúng tôi hay tìm thấy trong những tài liệu vào thập niên 1920, 30 và 40.

Điện thoại thông minh khuếch đại trải nghiệm đó [của những người trong thập niên cũ], bởi vì với nó, chúng ta không chỉ nghe được bất cứ thứ gì mà đài địa phương cung cấp; bây giờ, phương tiện truyền thông trực tuyến có rất nhiều sự lựa chọn, và tất nhiên, điện thoại thông minh cung cấp cả khả năng giải trí trực quan cũng như các cuộc trò chuyện hai chiều trong thời gian thực.

Vì vậy, điện thoại thông minh đại diện cho một sự thay đổi khá lớn trong kỳ vọng của chúng ta về sự đồng hành và giải trí – và cả một sự thay đổi trong cách chúng ta phản ứng với những cảm giác như buồn chán và cô đơn.

Vì có quá nhiều những lời hứa trong thời đại kỹ thuật số, khi chúng ta trải nghiệm những cảm giác đó, chúng ta đã bất ngờ và hoảng hốt hơn so với tổ tiên của chúng ta.

Sean Illing

Chúng ta sẽ đánh mất điều gì khi không còn khả năng ở một mình mà không thấy cô đơn?

Susan J. Matt

Tôi nghĩ có rất nhiều thứ mà con người đang bỏ lỡ khi họ đánh mất khả năng ở một mình. Những khoảnh khắc chưa từng được khám phá, những khoảnh khắc mà bạn không có gì để giải trí, hoặc những khoảnh khắc mà bạn không có gì không có ai bên cạnh… tất cả thực sự có thể sinh ra sự sáng tạo. Chắc chắn rất nhiều người theo chủ nghĩa lãng mạn trong thế kỷ 19 đã nghĩ vậy.

Ở một mình có thể cho phép bạn nảy ra những ý tưởng và suy nghĩ độc đáo, những ý tưởng và suy nghĩ sẽ không bao giờ có được nếu xung quanh bạn có gì đó hay ai đó khác ngoài bạn. Vì vậy, chính nỗ lực chấm dứt sự nhàm chán của chúng ta có lẽ lại đang cản trở sự sáng tạo, và từ đó khiến chúng ta thực sự trở nên nhàm chán hơn.

Trong một số tình huống, sự phụ thuộc vào điện thoại còn làm cho chúng ta kém độc lập hơn. Người Mỹ luôn tôn vinh sự tự lập như một giá trị, nhưng thực tế rõ ràng cho thấy chúng ta đang không hề tự lập chút nào - ngay cả trong một khoảnh khắc – người Mỹ cũng không muốn ở một mình hoặc tự mình làm việc gì đó quá lâu.

Tôi bắt đầu hoang mang khi nghĩ rằng chủ nghĩa tự lập đang trở thành huyền thoại. Chúng ta vẫn đang sống trong huyền thoại đó, cùng lúc, sự độc lập của chúng ta bị gạt bỏ sang bên lề.

Và người Mỹ ở thế kỷ 21 đang vẽ ra toàn bộ kỳ vọng của họ như vậy, tiến tới một đời sống xã hội hòa quyện vào nhau mọi lúc và bất tận. Điều này khiến chúng ta thực sự không thể giải quyết được những khoảnh khắc không có trong kỳ vọng như sự cô đơn (trong xã hội bây giờ, chẳng ai còn kỳ vọng mình gặp phải sự cô đơn).

Sean Illing

Có phải mạng xã hội khiến cho những người sử dụng nó dễ tức giận và tự ái hơn?

Susan J. Matt

Chúng tôi chắc chắn đã tìm thấy những hậu quả như vậy. Trong số những người chúng tôi phỏng vấn sống ở thời đại hôm nay, họ đã nói về việc mình ngày càng cảm thấy áp lực khi phải thể hiện, tán dương và tự đánh bóng bản thân.

Mọi người thổ lộ rằng họ đã phải cố chỉnh sửa ảnh của mình để thể hiện một bản thân hoàn hảo; họ cũng nhận ra những người khác cũng đang làm như vậy. Kết quả là khi người Mỹ online, họ chắc chắn có cảm giác mình cần đi ra ngoài một quảng trường công cộng trên mạng rồi vui vẻ thể hiện bản thân ở đó. Điều này đã khiến mọi người có cái tôi lớn hơn và coi trọng cái tôi hơn.

Chúng tôi cũng thấy những người chia sẻ suy nghĩ của họ rằng: Có một mối liên hệ giữa lòng tự ái và sự tức giận; vì mọi người cảm thấy và mong muốn được chú ý trên internet, việc thể hiện những ý kiến mạnh mẽ và đôi khi mang tính tấn công trên phương tiện truyền thông xã hội là một cách để thu hút nhiều người biến đến họ hơn, cũng như nhiều lượt truy cập vào tweet hoặc cập nhật trạng thái của họ.

Vì vậy, ý thức về cái tôi lớn hơn cộng với cả áp lực ngày càng tăng khi phải thể hiện cái tôi đó trên mạng dường như đang khiến mọi người tự tán dương mình nhiều hơn và cũng tức giận nhiều hơn.

Một người chúng tôi đã phỏng vấn, là một bảo mẫu đến từ Florida, nói với chúng tôi rằng cô ấy nghĩ có một mối liên hệ giữa hai cảm xúc ấy. Mọi người đã quá quen với việc nhận được những lời tung hô bất tận từ bạn bè và người thân trên Facebook hoặc Instagram, rồi đến khi họ không nhận được những điều đó nữa, họ đã không biết cách xử lý tình huống này thế nào, điều này khiến họ dễ tức giận.

Sean Illing

Có vẻ như chúng ta đã tự tạo ra một cái nạng tâm lý cho chính mình, và bây giờ chúng ta không thể bước đi mà không cần nó.

Susan J. Matt

Ý tôi là, thật đáng lo ngại khi tất cả chúng ta đều thèm khát sự chú ý, có đúng vậy không? Rồi sau đó chúng ta rất thất vọng nếu mình không nhận được sự chú ý. Và những kỳ vọng mới của chúng ta vào sự công nhận vô biên có thể thúc đẩy sự tức giận của chúng ta, khi chúng ta không thực sự nhận được sự công nhận đó.

Tất nhiên, đó không phải là lý do duy nhất khiến mọi người tức giận trên internet. Tôi không muốn nói giảm nói tránh một số vấn đề nhức nhối trong xã hội khiến mọi người bày tỏ chúng trên mạng, sự tức giận cũng là một công cụ rất hợp pháp để thay đổi xã hội.

Tham khảo Vox

Like Topit.vn
Tin mới
 
Tin liên quan
 
Tiêu điểm